Zakon o javnim nabavkama (u daljem tekstu: Zakon) se zasniva na nekoliko opštih principa koji su navedeni u članu 3. Zakona. Ova odredba, između ostalog, zahtijeva da ugovorni organi preduzmu sve potrebne mjere kako bi se osigurala pravična i aktivna konkurencija među potencijalnim dobavljačima, uz ostvarivanje jednakog tretmana, nediskriminacije i transparentnosti. Navedeni principi zahtijevaju npr: otkrivanje istih informacija privrednim subjektima koji učestvuju, primjena istih uslova za sve učesnike u postupku javne nabavke, itd.
 
Principe jednakog tretmana i nediskriminacije ugovorni organ treba poštovati tokom cijelog procesa nabavke počinjući sa pripremom tenderske dokumentacije i uspostavljanjem zahtijeva koje trebaju ispuniti privredni subjekti zainteresovani za javnu nabavku, pa sve do izbora dobavljača i dodjele ugovora. Osim u članu 3. Zakona principi jednakog tretmana i nediskriminacije se navode i u drugim odredbama Zakona, posebno za određene pojedinačne faze postupka javne nabavke.
 
Nadalje, ugovorni organ priprema tendersku dokumentaciju u skladu sa odredbama člana 53. Zakona.
 
Čl. 45.-51. Zakona utvrđeni su kvalifikacioni kriteriji koje ugovorni organ postavlja u postupcima javne nabavke kako bi utvrdio da su kandidati/ponuđači sposobni za izvršenje ugovora o javnoj nabavci koji će se zaključiti nakon provedenog postupka.
 
Napominjemo da se uslovi iz člana 45. Zakona obavezno postavljaju u svim postupcima javne nabavke iz Poglavlja I. Odjeljak C. Zakona, dok se uslovi iz čl. 46.-51. Zakona mogu postaviti, u zavisnosti od procjene ugovornog organa da li su neophodni i koji od tih uslova su potrebni da bi se utvrdila kvalifikovanost kandidata/ponuđača za izvršenje konkretnog ugovora.
 
Članom 46. Zakona utvrđeno je da ugovorni organ može provjeriti sposobnost obavljanja profesionalne djelatnosti kandidata/ponuđača, član 47. Zakona utvrđuje mogućnost postavljanja minimalnih uslova u pogledu ekonomske i finansijske sposobnosti kandidata/ponuđača, dok se čl. 48., 49., 50. i 51. Zakona odnose na tehničku i profesionalnu sposobnost kandidata/ponuđača odnosno mogućnost provjere iste.
 
Svrha primjene tih kriterija je da se provjeri da li su dobavljači u stanju da izvrše ugovor u skladu sa zahtjevima ugovornog organa. Dakle, Zakon ne definiše maksimum kvalifikacionih uslova, nego u svakom slučaju ti zahtjevi moraju biti povezani i proporcionalni sa predmetom ugovora i ne smiju imati restriktivan efekat na konkurenciju.
 
Ključno je da se uzme u obzir pravična i otvorena konkurencija pri utvrđivanju zahtjeva za kvalifikaciju. Ne smiju se utvrditi zahtjevi kojim bi se određeni ponuđači ili grupe ponuđača isključile iz učešća u postupku za predmetni ugovor. Također, utvrđivanjem nerealno visokih uslova za učešće u odnosu na predmet nabavke, ugovorni organ ograničava konkurenciju, što je suprotno osnovnim princima definisanim u članu 3. Zakona.
 
Nadalje, zakonodavac u odredbi člana 46. Zakona definiše registraciju za obavljanje profesionalne djelatnosti, a ne licencu. Registracijom se, u skladu s ovim Zakonom, ima smatrati upis u sudski registar subjekata upisa, koje vode nadležni sudovi, a kojim se privredni subjekti registruju da mogu obavljati određenu profesionalnu djelatnost, ili upis u opštinsku evidenciju za fizička lica. Ponuđač može biti registrovan, a nemati licencu za određene poslove. Dakle, navođenje licence kao kvalifikacionog uslova u smislu člana 46. Zakona u tenderskoj dokumentaciji, koji bi morali ispuniti svi učesnici u postupku da bi njihove ponude bile prihvatljive, predstavlja ograničavajući efekat na konkurenciju, što je suprotno osnovnim principima Zakona. U smislu ovog Zakona licenca bi trebala da predstavlja dodatni uslov sposobnosti za izvođenje radova u oblasti građevinarstva, i kao takvu ugovorni organ je može postaviti kao uslov koji je neophodno obezbjediti prije zaključenja ugovora.
 
Dakle, ugovorni organ, kada priprema tendersku dokumentaciju, licencu može navesti kao uslov predloženog ugovora koji će morati ispuniti onaj ponuđač koji je izabran kao najpovoljniji, a ne kao kvalifikacioni uslov.
 
Kada je u pitanju grupa ponuđača, član 2. stav (1) tačka c) alineja 3) Zakona propisuje da je privredni subjekat pravno ili fizičko lice, ili grupa takvih lica, koji na tržištu nude robe, usluge i/ili radove, a registrovani su za obavljenje predmetne djelatnosti, te mogu učestvovati u postupku javne nabavke, kao grupa kandidata/ponuđača (dva ili više kandidata/ponuđača) koji su dostavili zajednički zahtjev za učešće ili zajedničku ponudu.
 
Nadalje, članom 62. stav (1) Zakona propisano je da ugovorni organ u tenderskoj dokumentaciji precizira dokumente koje dostavlja grupa kandidata/ponuđača, odnosno svaki član grupe. Stav (2) istog člana Zakona propisuje je da ugovorni organ ne može zahtijevati da grupa kandidata/ponuđača osnuje novo pravno lice kako bi dostavila zahtjev ili ponudu, ali može nakon izbora od grupe ponuđača zahtijevati određeni pravni oblik u mjeri u kojoj je to potrebno za zadovoljavajuće izvršenje ugovora. Grupa kandidata/ponuđača dužna je dostaviti podatke koje ugovorni organ zahtijeva u tenderskoj dokumentaciji.
 
Formiranje grupa dozvoljava npr. manjim kompanijama da zajednički nastupe da bi bile u stanju realizovati predmet ugovora, i u skladu sa članom 62. stav (2) Zakona od takvih grupa se neće zahtijevati da osnuju novo pravno lice da bi dostavile ponudu. Članovi takve grupe, ipak, moraju preuzeti solidarnu odgovornost za svoje obaveze, saglasno članu 62. stav (4) Zakona, što znači da svaki od članova grupe mora preuzeti punu odgovornost za ponudu, uključujući i važenje ponude i obavezu zaključenja ugovora u slučaju da se ugovor dodijeli grupi.
 
Grupa kandidata/ponuđača jeste zapravo grupa privrednih subjekata (dva ili više), fizičkih ili pravnih lica, koja nisu u stanju da odgovore na sve zahtjeve postupka javne nabavke samostalno, pa zbog toga dostavljaju jednu ponudu ili zahtjev za učešće kao grupa kandidata/ponuđača, oslanjajući se jedan na drugog kada su u pitanju reference i kapaciteti.
 
Iz tog razloga, postoji razlika u postavljanju zahtjeva kada u postupku javne nabavke učestvuje samostalni kandidat/ponuđač, i kada učestvuje grupa kandidata/ponuđača. Ugovorni organ je dužan u tenderskoj dokumentaciji posebno definisati kvalifikacione uslove za učešće samostalnog kanidata/ponuđača, te posebno za učešće grupe kandidata/ponuđača.
 
Naime, uslove u pogledu lične sposobnosti kao i sposobnosti obavljanja profesionalne djelatnosti svaki član grupe mora ispunjavati samostalno. Shodno tome, ugovorni organ će i zahtijevati dostavljanje dokaza o ispunjavanju navedenih uslova za svakog člana grupe posebno. Međutim, uslove ekonomske i finansijske, kao i tehničke i profesionalne sposobnosti, članovi grupe mogu ispunjavati djelimično, pod uslovom da zbirno ispunjavaju sve uslove utvrđene tenderskom dokumentacijom.
 
Npr. ukoliko ugovorni organ postavi, kao uslov u pogledu ekonomske i finansijske sposobnosti, visinu ukupnog prometa u protekle dvije finansijske godine u iznosu od 500.000,00 KM, nije potrebno da svaki član grupe ponuđača ispunjava ovaj uslov. Naime, kada bi svi članovi grupe samostalno ispunjavali sve uslove iz tenderske dokumentacije, ne bi imali potrebu da učestvuju u postupku nabavke kao članovi grupe, nego bi učestvali samostalno. U slučaju iz našeg primjera dovoljno je da npr. jedan član grupe ima visinu ukupnog prometa od 200.000,00 KM, te još dva člana po 150.000,00 KM. Na ovaj način oni zbirno, odnosno zajedno, ispunjavaju uslov postavljen tenderskom dokumentacijom.
 
Ovdje je važno skrenuti pažnju sa aspekta člana 46. Zakona u slučaju nabavke koja podrazumijeva više registrovanih djelatnosti, kao na primjer radovi na elektro, vodo i termotehničkim instalacijama. U tom slučaju, tri privredna subjekta mogu učestvovati kao članovi grupe ponuđača s tim da je jedan registrovan za elektroinstalacije, drugi za vodoinstalacije, a treći za termotehničke instalacije i shodno tome svaki član grupe ponuđača dostavlja svoju registraciju i time ispunjavaju uslov iz člana 46. Zakona (dakle posebno, kao što je naprijed navedeno). Kada bi sva tri člana grupe morala biti registrovana za sve tri djelatnosti izgubila bi se svrha grupe ponuđača, jer bi u tom slučaju svi privredni subjekti – članovi grupe učestvovali kao ponuđači samostalno u postupku javne nabavke samostalno, a ne kao članovi grupe ponuđača.
 
Također, skrenuli bi pažnju da u slučaju javne nabavke koja podrazumjeva jednu djelatnost, npr: nabavka računara, u tom slučaju svi članovi grupe bi trebali biti registrovani za prodaju računarske opreme.
 
Kada je u pitanju licenca za izvođenje radova i zahtijevanje iste kada u postupku učestvuje grupa ponuđača, može se povući paralela upravo sa ispunjavanjem uslova iz člana 46. Zakona. Naime, kako je naprijed obrazložena registracija za djelatnost/i koja je/su predmet nabavke, saglasno članu 46. Zakona, isto važi i za licencu. Dakle, ključno je šta će koji član grupe raditi u toku realizacije ugovora. Ukoliko će svi članovi grupe raditi na izvođenju radova za koje se materijalnim propisom zahtijeva licenca, onda svakako svaki član grupe mora imati zahtijevanu licencu. S druge strane, ukoliko će jedan član grupe npr. samo obezbjediti potrebni materijal, ili izvoditi dio radova za koji se ne zahtijeva licenca, u tom slučaju nije ni dužan dostaviti licencu. Drugim riječima, licencu dostavljaju oni članovi grupe koji će direktno izvoditi tradove koji su predmet ugovora, a za koje je neophodno posjedovati licencu/ovlaštenje nadležnog organa.